صندوق های سرمایه گذاری در اوراق بهادار که تاکنون در ایران راه اندازی شده اند، از تنوع زیادی برخوردار هستند. صندوق های مذکور با توجه به ارکان و ترکیب دارایی های خود که در امیدنامه هر صندوق اعلام می شود، به انواع مختلفی تقسیم می شوند: امروزه صندوق های سرمایه گذاری در اوراق بهادار فعال در بازار سرمایه ایران در چند مرحله قابل طبقه بندی است. در نگاه اول، از بعد حداکثر و حداقل تعداد واحدهای سرمایه گذاری مجاز برای صدور، صندوق های سرمایه گذاری در اوراق بهادار به دو نوع به شرح زیر طبقه بندی می شوند:

• صندوق های سرمایه گذاری در اندازه کوچک
• صندوق های سرمایه گذاری در اندازه بزرگ

بعد از مشخص شدن نوع طبقه هر صندوق سرمایه گذاری از بعد اندازه کوچک یا بزرگ، بر اساس میزان ترکیب دارایی های صندوق و نصاب های هر سرمایه گذاری در اوراق بهادار مختلف، به سه نوع به شرح زیر طبقه بندی می شوند:

• صندوق های سرمایه گذاری در سهام (الویت با خرید سهام)
• صندوق های سرمایه گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت (الویت با خرید اوراق بهادار  با درآمد ثابت)
• صندوق های سرمایه گذاری مختلط (ترکیب میانی بین دو ترکیب فوق)

پس از آن، از نظر موضوع فعالیت به چند دسته در اوراق بهادار، در طلا، در ارز و سایر تقسیم می‌گردند.

از بعد دیگر، از نظر نقدشوندگی، صندوق­ های سرمایه­ گذاری به دو دسته با ضمانت نقدشوندگی و بدون ضمانت نقدشوندگی تقسیم می­شوند.

از نظر تضمین بازدهی می­توان صندوق­ ها را به دو دسته با تضمین حداقل بازدهی و بدون تضمین حداقل بازدهی تقسیم کرد.

و در نهایت صندوق‌های سرمایه‌گذاری بدون تضمین و صرفاً با پیش‌بینی سود.

بنابراین با توجه به طبقه بندی های بالا از بعد اندازه صندوق و ترکیب دارایی های صندوق، اساسنامه ها و امیدنامه های مختلفی بر اساس نیازهای بازار سرمایه و تقاضای مؤسسین وجود دارد و رو به توسعه است.

از جمله اساسنامه ها و امیدنامه های مذکور می توان به صندوق سرمایه گذاری در سهام (بدون پرداخت دوره ای در اندازه کوچک)، صندوق سرمایه گذاری در سهام (بدون پرداخت دوره ای در اندازه بزرگ)، صندوق سرمایه گذاری در سهام (با پرداخت دوره ای در اندازه کوچک)، صندوق سرمایه گذاری در سهام (با پرداخت دوره ای در اندازه بزرگ)، صندوق سرمایه گذاری در اوراق بهادار  با درآمد ثابت (با تضمین حداقل سود در اندازه بزرگ)، صندوق سرمایه گذاری در اوراق بهادار با درآمد ثابت (با پیش بینی حداقل سود در اندازه بزرگ)، صندوق سرمایه گذاری شاخصی (در اندازه بزرگ) و صندوق های قابل معامله ( ETF ) اشاره کرد . در ادامه درباره انواع صندوق های سرمایه گذاری بیشتر توضیح داده شده است:

صندوق های سرمایه گذاری فعال در زمینه سهام

برخی از مشخصات اصلی صندوق­ های سهام در ایران به شرح زیر است:

• این صندوق ­ها بر حسب اندازه به دو گروه کوچک مقیاس و بزرگ مقیاس تقسیم می شوند. در صندوق­های کوچک مقیاس تعداد واحدهای سرمایه­گذاری قابل انتشار، حداقل 5000 و حداکثر 50000 واحد سرمایه­گذاری و در نوع بزرگ مقیاس این ارقام بین 50000 و 500000 واحد سرمایه­گذاری است.
• ارزش اسمی هر واحد سرمایه­گذاری معادل 1.000.000 ریال است. واحدهای سرمایه­گذاری طی دوره­ی پذیره­نویسی با این مبلغ قیمت­گذاری می­شوند و در زمان­های دیگر قیمت­گذاری بر مبنای NAV صورت می­گیرد.

• واحد سرمایه ­گذاری کوچکترین جزء سرمایه­ی صندوق را تشکیل می­دهد.
• براساس قاعده­ی کلی صندوق­های مشترک، مبنای تعیین قیمت واحدهای سرمایه­گذاری توسط شعب صندوق برای صدور یا ابطال واحدهای سرمایه­گذاری، خالص ارزش دارایی­های موجود در صندوق در پایان هر روز است. از آنجا که دارایی صندوق­ها از اوراق بهادار شامل سهام یا اوراق مشارکت و احتمالاً مقداری وجه نقد تشکیل شده است، خالص ارزش دارایی ها در هر روز براساس ارزش روز هر یک از اوراق بهادار موجود در سبد و موجودی نقد صندوق قابل محاسبه است.

صندوق های سرمایه گذاری با درآمد ثابت

صندوق­های مشترک با درآمد ثابت، صندوق­هایی هستند که با انتشار و فروش واحدهای سرمایه­گذاری وجوهی را تحصیل و آنها را در انواع اوراق بهادار (در حال حاضر اوراق مشارکت صادر شده توسط مجموعه دولت، نهادهای عمومی غیردولتی و شرکت های سهامی عام) به منظور کاهش ریسک سرمایه گذاری، بهره گیری از صرفه جویی های ناشی از مقیاس و تأمین منافع سرمایه گذاران، سرمایه ­گذاری می­کنند.

در این صندوق ها اگر پرداخت سود به صورت دوره ای مد نظر باشد، این موضوع و همچنین دوره های پرداخت باید در امیدنامه صندوق ها قید گردد. در این صورت مدیر موظف است ظرف دو روز کاری بعد از پایان هر مقطع پیش بینی شده برای پرداخت سود، سود قابل پرداخت را مطابق امیدنامه محاسبه کرده و به حساب بانکی سرمایه گذارانی که در پایان آن دوره مالک واحد های سرمایه گذاری محسوب می شوند، متناسب با تعداد واحد های سرمایه گذاری هر سرمایه گذار واریز نماید. سقف سود قابل تقسیم در پایان هر دوره، تفاوت بین ارزش روز واحد های سرمایه گذاری در پایان همان دوره از ارزش مبنای آن ها خواهد بود. (اساسنامه و امیدنامه نمونه ای از صندوق های سرمایه گذاری)

صندوق های شاخصی

صندوق های شاخصی به صورت منفعل اداره می شوند، بدین معنا که مدیریت این صندوق ها با انتخاب یک شاخص مثل اس اند پی و تشکیل سبدی از سهام موجود در این شاخص عملکردی نزدیک به این شاخص خواهند داشت. بنابراین میتوان گفت این صندوق ها پرتفویی همچون پرتفوی بازار دارند. در این صندوق ها عملاً سرمایه گذار روی شاخص سرمایه گذاری می کند. در حال حاضر فقط یک صندوق شاخصی ( صندوق شاخصی کارآفرین ) در ایران در حال فعالیت می باشد.

صندوق های مختلط سرمایه گذاری

صندوق های مختلط ترکیبی از سهام و اوراق مشارکت (حدوداً به یک نسبت) را در پرتفوی خود دارند، به عبارتی ملزم نیستند که درصد خاصی اوراق مشارکت و یا سهام را در پرتفوی رعایت کنند.

صندوق های قابل معامله

یکی از انواع معروف صندوق­های سرمایه­گذاری، صندوق سرمایه­گذاری قابل معامله در بورس نام دارد که گرچه مانند صندوق ­های سرمایه­ گذاری معمولی است، ولی مانند یک سهم در بازار سرمایه معامله و قیمت آن در نتیجه ­ی عرضه و تقاضا مشخص می­ شود.

انواع صندوق های سرمایه گذاری موجود در دنیا

صندوق های سرمایه گذاری از راه های مختلفی طبقه بندی می شوند. یکی از این راه ها انواع سهامی است که می توانند در آن سرمایه گذاری کنند. در طبقه بندی شرکت سهامی لیپرا صندوق های سرمایه گذاری بر مبنای چهار دسته بزرگ طبقه بندی شده اند (سهام اوراق قرضه دارای مالیات، اوراق قرضه شهرداری ها، و صندوق های سهام و اوراق قرضه). این چهار دسته 44 زیر مجموعه را دربرمی گیرد.

انجمن شرکت های سرمایه گذاری در طبقه بندی خود، چهار دسته بزرگ را برای صندوق های سرمایه گذاری شناسایی کرده است: (سهمی، ترکیبی، اوراق قرضه و بازار پول).

در این چهار دسته به طور کلی صندوق های سهمی معمول ترین نوع صندوق های سرمایه گذاری بوده و حجم زیادی از سرمایه گذاری ها در آن ها انجام شده است. بعضی از این صندوق ها تنها در سهام عادی سرمایه گذاری می کنند و برخی دیگر در سهام ممتاز و اوراق قرضه هم سرمایه گذاری می کنند. این صندوق ها از لحاظ تأکید بر سهام شرکت هایی که در آن ها سرمایه گذاری می کنند به طور گسترده ای با یکدیگر متفاوت هستند.

برخی از آن ها در سهام شرکت های رشدی سرمایه گذاری می کنند و برخی از این صندوق ها انواع متفاوتی از استراتژی سرمایه گذاری را در پیش می گیرند که این استراتژی می تواند از لحاظ اندازه شرکت، نوع صنعتی که انتخاب می شود و اینکه آیا در یک صنعت سرمایه گذاری شود یا در مجموعه ای از صنعت ها، منطقه جغرافیایی سرمایه گذاری و …. متفاوت باشد.

صندوق های شاخصی، بین المللی و جهانی از انواع صندوق های سهمی می باشند.

صندوق های بین المللی صندوق هایی هستند که تنها در سهام شرکت های کشورهای خارجی سرمایه گذاری می کنند. صندوق های جهانی صندوق هایی هستند که علاوه بر سهام شرکت های کشورهای خارجی، در بازار سهام کشور خودشان نیز سرمایه گذاری می کنند. به تازگی دو نوع جدید از صندوق های سرمایه گذاری به انواع صندوق ها اضافه شده اند که صندوق های طول عمر و خانواده صندوق ها هستند.

در صندوق های طول عمر، بر مبنای مقدار سرمایه و چشم انداز سرمایه گذاری هر فرد (متناسب با سن هر فرد) مقدار آورده هر سرمایه گذار به چند صندوق مختلف که فعالیتهای متفاوتی دارند تخصیص داده می شود و در خانواده صندوق ها سرمایه گذار می تواند بدون پرداخت هیچ گونه کارمزدی سرمایه خود را از یک نوع صندوق سرمایه گذاری به نوعی دیگر از صندوق منتقل کند.